DIALEK

• Menurut Kamus Dewan Edisi Keempat (2005), dialek merupakan satu bentuk bahasa yang digunakan dalam sesuatu daerah atau oleh ssuatu kelas sosial berbeza daripada bahasa standard, loghat, pelat daerah (negeri dan lain-lain), seperti Kelantan dan Daerah. Hal ini selaras dengan pandangan S. Narthesan (2001), dialek adalah sejenis kelainan bahasa, yang berbeza dari segi sebutan, tatabahasa dan kosa katanya daripada bahasa baku. Abdullah Hassan (1983) menegaskan, bahasa daerah sering disamakan dengan pengertian dialek, sebetulnya ini adalah keliru. Istilah bahasa daerah adalah untuk menamakan semua bahasa-bahasa yang terdapat dalam seluruh wilayah suatu negara di samping bahasa kebangsaannya. Jika dilihat menerusi sudut linguistik, mereka sama tinggi darjatnya sebagai bahasa. Namun, dari sudut politik, bahasa daerah adalah di bawah bahasa kebangsaan.

• Sebagai contoh, setelah bahasa Melayu diangkat menjadi bahasa kebangsaan di Indonesia, bahasa-bahasa Jawa, Sunda, Bali, Batak serta Bugis semuanya menjadi bahasa daerah. Dialek pula adalah perpecahan daripada satu bahasa yang disebabkan oleh faktor-faktor ilmu dalaman atau pembahagian kerja-kerja dalam masyarakat. Dialek-dialek yang ditimbulkan kerana faktor-faktor ilmu dinamakan dialek geografi. Sedangkan dialek-dialek yang ditimbulkan kerana pembahagian kerja dalam masyarakat disebut dialek sosial.

• Dialek adalah bentuk perubahan daripada sesuatu bahasa (Abdullah Hassan, 1983). Antara dialek-dialek itu terdapat lebih banyak unsur-unsur yang sama daripada yang berbeza. Perbezaan yang paling menonjol antara dialek-dialek itu terdapat dalam bidang bunyi ucapan, kemudian baru pada bidang kata-kata, sedangkan dalam bidang tatabahasa boleh dikatakan banyak perbezaannya.

• Sesuatu dialek itu menunjukkan ciri pemakaian sesuatu bahasa oleh sekelompok pemakai bahasa. Ahli bahasa beranggapan setiap pemakai bahasa itu mempunyai ciri-cirinya yang tersendiri. Misalnya, kita tidak akan menjumpai dua orang yang bercakap sesuatu bahasa yang seluruhnya sama. Keseluruhan ciri-ciri pemakaian bahasa daripada perseorangan itu dinamakan ideolek. Ilmu yang mengkaji selok-belok dialek dinamakan dialektologi, namun kajian-kajian dialek berdasarkan faktor sains dan pemetaannya dinamakan dialek geografi. Jika dibandingkan dengan dialek geografi, dialek sosial sebetulnya tidak berapa penting, kerana antara dialek sosial itu biasanya mempunyai perbezaan yang tidak banyak. Sebagai contoh, untuk raja-raja harus dipakai kata-kata seperti gering, semayam, mangkat, beradu, bertitah dan sebagainya.

• Abdullah Hassan menyatakan lagi, terdapat dua jenis teori tentang bagaimana cara sesuatu bahasa berpisah menjadi lebih daripada satu bahasa atau dialek. Pertama, teori pohon yang diajukan oleh Schleicher. Beliau berpendapat, sesuatu bahasa itu berkembang menjadi dua, seperti cabang pohon. Kedua, teori gelombang yang diajukan oleh Schmidt yang mengadakan penelitian terhadap dialek geografi. Beliau menyanggah anggapan Schleicher dan berpendapat bahawa bahasa berkembang bukan secara pohon yang bercabang dua setiap kali tumbuh, malah bahasa berkembang secara gelombang. Semakin jauh jarak sesuatu gelombang itu, semakin sedikit ciri-ciri persamaannya. Terdapat tiga pecahan dialek iaitu dialek sosial, dialek daerah dan dialek seketika.